Dhjetë vite më parë, Arbër Staka, një emigrant shqiptar që jetonte në Londër, vendosi të investonte në Shqipëri. I motivuar nga keqardhja për tokat e papunuara të vendlindjes, ai përdori kursimet e tij për të ngritur një stallë dhensh në Ishull-Shëngjin të Lezhës. Por suksesi në Shqipëri nuk varet vetëm nga dëshira për të kthyer investimet në atdhe – burokracia dhe informaliteti janë pengesat kyçe që përballen shumë emigrantë si Arbëri.
Pavarësisht potencialit të investimeve nga diaspora, sidomos në bujqësi, turizëm dhe ndërtim, emigrantët përballen me vështirësi në sigurimin e dokumentacionit, ndryshime të shpeshta në ligje, mungesë transparence në administratën publike dhe bllokime të proceseve për shkak të mungesës së informacioneve të sakta. Për më tepër, mjedisi i biznesit shpeshherë i detyron investitorët të operojnë pjesërisht në informalitet, duke rritur pasigurinë dhe ulur besimin.
Shqipëria ka miratuar nisma për të thithur investimet e diasporës, por shumë emigrantë ndihen të papërfaqësuar dhe të pasigurt për t’u angazhuar financiarisht. Sipas ekspertëve të zhvillimit rural, mungesa e rrjeteve mbështetëse, si këshillimi financiar dhe trajnimi ligjor për emigrantët investues, shton rrezikun e dështimit të projekteve.
Për të përmirësuar klimën e investimeve për diasporën, nevojitet një qasje sistematike: reduktim real i burokracisë, transparencë e rritur institucionale dhe mbështetje specifike për sektorë prioritarë. Suksesi i modeleve si ai i Arbër Stakës mund të frymëzojë të tjerët, por pa krijimin e kushteve të duhura ligjore dhe institucionale, historia e tij do të mbetet përjashtim dhe jo rregull. Investimi nga diaspora është një burim i paçmuar për zhvillimin e vendit që ende nuk po shfrytëzohet në potencial të plotë.
